Baş ve boyun kanserlerinin nedenleri nelerdir?
Baş ve boyun kanserleri için en önemli iki risk faktörü alkol ile tütün mamullerinin tüketilmesidir. Baş ve boyun kanserlerinin en az yüzde 75’ i tütün ve alkol kullanımından kaynaklanır. Tütün ve alkolü beraber kullanan kişilerde tütün ya da tek başına alkol kullanan kişilere göre bu kanserlerin gelişme riski daha fazladır. Tütün ve alkol kullanımı tükürük bezi kanserleri için risk faktörü değildir.
Human papilloma virüsü (HPV)’ nün özellikle HPV-16 tipi kanser ile ilişkili olup bademcik veya dil kökünü içeren orofaringeal bölge baş ve boyun kanserlerinin riskini arttırır. Dünyada diğer nedenlere bağlı orofaringeal kanserlerin görülme sıklığı azalırken Amerika Birleşik Devletleri' nde HPV enfeksiyonunun neden olduğu orofarengeal kanser sıklığı artmaktadır.
Baş ve boyun kanserleri için diğer risk faktörleri şunlardır:
Betel cevizi ve yaprağının çiğnenmesi: Betel cevizi ve betel yaprağının birlikte çiğnendiği bölgelerde ağız kanseri riski artmaktadır. Özellikle Güneydoğu Asya'dan göçmenlerde bu alışkanlık bulunur.
Maté çayı: Güney Amerikalılar tarafından Paraguay çayının sıcak ve aşırı tüketimi ağız, boğaz, yemek borusu ve gırtlak ve kanserleri riskinde artışa neden olabilmektedir.
Koruyucu içeren veya tuzlanmış yiyecekler: Çocukluk döneminde koruyucu içeren veya tuzlanmış gıdaların tüketilmesi nazofarenks kanseri riskini arttırmaktadır.
Ağız sağlığı: Kötü ağız hijyeni, diş eksikliği veya ağızda sık gelişen yaralar ağız boşluğu kanserlerinin riskini az da olsa arttırmaktadır. Özellikle takma diş veya dişe bağlı ağız içi sık yara gelişmesi riske neden olabilir. Yüksek alkol içeriğine sahip gargara kullanımının ağız boşluğu kanseri riskini bir miktar arttırabileceği ileri sürülse de bunu destekleyen çalışma henüz yoktur. En azından alkol ve sigara kullananların alkollü ağız gargarası kullanmamalarını tavsiye ederim.
Mesleki maruziyet: Mesleki olarak ahşap tozuna maruz kalınması nazofarenks kanseri riskini arttırmaktadır. Asbest ve sentetik liflere maruz kalınan endüstriyel mesleklerde gırtlak (larinks) kanseri riskinde artış olduğuna dair tartışmalı bulgular vardır. İnşaat, metal, tekstil, seramik, kereste ve gıda sanayi gibi belirli işlerde çalışanlarda larinks kanseri riskinde artış olabilir. Ahşap veya nikel tozu ile formaldehit maddesine endüstriyel işlerde maruz kalmak paranazal sinüsler ve nazal kavite kanserleri için risk faktörüdür.
Radyasyona maruz kalmak: Baş ve boyun bölgesine herhangi bir nedenle radyasyona maruz kalmak tükürük bezi kanserlerinin riskini arttırır.
Epstein-Barr virüsü enfeksiyonu: Epstein-Barr virüsü, nazofarenks kanseri ile tükrük bezi kanserlerinin riskini arttırır.
Genetik: Asya’ da ve özellikle Çin’ de ailesel hikaye olması nazofarenks kanseri için bir risk faktörüdür.
