Kanser ve ölümsüzlük kavramlarının kesiştiği hassas nokta: TELOMERLER
Prof. Dr. u0735668_canfeza Sezgin - Fitoterapi ve Tıbbi Onkoloji Uzmanı
Telomerler DNA dizilerinin ucunda bulunan ve genetik şifreyi koruyan nükleotit dizileridir. Normal bir hücre her bölünüşünde telomer boyu yaklaşık olarak 100 baz çifti kısalır. Telomeraz enzimi telomerlerin yapılmasını sağlayarak bu kısalmayı engeller. Fakat sağlıklı hücrelerde telomeraz aktivitesinin az olması bir süre sonra telomerlerin aşırı kısalmasına ve hücrenin bölünmesinin durarak ölmesine neden olur. Kanser hücreleriyse sahip oldukları yüksek telomeraz enzimi sayesinde neredeyse sonsuza kadar çoğalma yeteneğine sahiptir.
Telomerlerin kısalmasının engellenmesi yaşlanmanın geciktirilmesinde önemli bir hedeftir. Bu konuda çeşitli doğal veya kimyasal moleküller yanı sıra telomeraz aktivitesini arttıran genleri kodlayan mRNA tedavileri yoğun olarak araştırılmaktadır. Fakat burada halen bilim dünyasında tam çözülmemiş bazı sorular ve sorunlar bulunmaktadır.
Telomer kısalmasını engellemede telomeraz aktivitesinin arttırılmasının bir tehlikesi olabilir mi? Bu konuda endişeler bulunmaktadır. Uzun yıllar boyunca telomeraz aktivitesinin arttırılmasına bağlı hücrenin hayatının uzatılması ile nadir genetik bozukluklar daha sık ortaya çıkabilir, bu durum kanserin gelişmesini arttırabilir. Ayrıca öngörülemeyen riskler karşımıza gelebilir.
Ölümsüzlük ve kanser kavramlarının yolu telomer ve telomeraz aktivitesi üzerinde kesişmektedir. Bu nedenle insanların telomer ve telomeraz enzimi üzerine müdahaleler yıllar sonra sorun yaratabilir.
Peki telomerleri korumanın ve uzun yaşamanın daha sağlıklı yolları neler?
Bunları aşağıda sıralıyorum:
1. Stres kontrolü ile stres azaltılmalı, çocukluk mutlu yaşanmalıdır. Çalışmalara göre çocuğu hasta olan annelerin telomerleri, çocuğu sağlıklı olan annelere göre 10 yıl daha kısa bulunmuştur. Ayrıca stresli ortamda yetişen çocukların telomerleri, daha mutlu ortamda yetişen çocuklarınkinden % 40 daha kısadır. Sınav stresinin telomerleri olumsuz etkileyebileceğini düşünebiliriz.
2. Düzenli egzersiz yapılması: egzersiz için hiçbir yaş geç değildir. Hangi yaşta başlanırsa başlansın egzersiz telomerlerin uzunluğunu arttırıyor.
3. Antioksidan ve vitamin zengini gıdaları sofranızda bulundurun: doğal gıdanın yerini hiçbir destek veya takviye alamaz. Hücre hasarını azaltan yaban mersini, ahududu, portakal, enginar, biber, lahana, ıspanak, brokoli, tatlı patates ve tatlı bademi düzenli tüketin.
4. Dua ve ibadet ile inancınızı kuvvetlendirin: meme kanseri tedavi olan kadınlarda meditasyon veya dua stresi azaltırken telomerlerin kısalmasını engellemektedir.
5. Vegan diyeti, aerobik egzersiz ve stresin azaltılması ile telomerleri koruyan telomeraz aktivitesi 3 ayda artmaktadır.
