Kanser tedavisinde kullanılan doğal veya bitkisel ilaçlar
Kanser tedavisinde kullanılan bitkisel veya doğal ilaçlar sadece onkoloji uzmanları tarafından reçete edilebilmekte ve tedavide kullanılabilmektedir.
Kanserin tedavisinde kullanılan doğal veya bitkisel ilaçlar, klinik çalışmalardan geçmiş, kanserin tedavisinde etkinliği gösterilmiş ve insanlarda kullanım için onaylanmış bitkilerden elde edilen doğal bileşenlerdir.
Bu bileşenler ilk başta çok fazla miktarda bitki kullanılarak elde edilebilirken günümüzün yeni teknolojisinde modern sentezleme yöntemleri ile ilaç fabrikalarında bitkiler kullanılmadan elde edilmektedir. Bu da bitkilerin soylarının kurumasının önüne geçmektedir.
Doğal ve bitkisel ürünlerin kanser tedavisinde kullanılmadığı söyleminin geçersiz olduğunun en önemli kanıtı bu ilaçlardır. İlaç geliştirilmesi süreci uzun ve maliyetli bir süreçtir. İlk baştan büyük umutlarla başlanan projelerin çoğu hüsranla sonuçlanmaktadır. Aşağıdaki bitkisel ve doğal ilaçlar uzun soluklu ilaç geliştirilmesi çabalarına başarılı bir örnektir.
1. Paklitaksel: Keşfi 1962 yılına dayanan Porsuk ağacının kabuğundan elde edilen bitkisel kanser ilacıdır. Kabukta bulunan paklitaksel hem çok az, hem de bunu elde etmek çok pahalıydı. Yarım gram paklitaksel elde etmek için 12 kilogram porsuk ağacı kabuğunun işlenmesi gerekliydi. Ayrıca Porsuk ağacının soyu tükenmekte olduğu için dağlarda sınırlı miktarda bulunuyordu. Bu da çevrecilerin yoğun tepkisine neden olmuştu. Bilim adamları bu sorunu çözmek için yıllarca çalıştı ve laboratuvar ortamında hücre kültürlerinde ilacın üretilmesi sağlanarak porsukağacının soyu kurtarıldı. Paklitaksel ilacı meme, akciğer, yumurtalık ve pankreas kanseri başta olmak üzere birçok kanserin tedavisinde kullanılmaktadır. Bundan türetilen yarı sentetik dosetaksel ilacı da doğal bileşenlerin yapısı değiştirilerek bilimsel araştırmayla sentezlenen ilaçlara örnektir. Her iki ilaç da en çok kullanılan kanser ilaçları arasındadır.
2. Vinka alkoloidleri: kan kanserleri, lenf bezi kanserleri, akciğer kanseri ve meme kanseri başta olmak üzere çeşitli kanserlerin tedavisinde kullanılan bitkisel kanser ilaçlarıdır. Cezayir menekşesi bitkisinde bulunan bileşenlerden elde edilmişlerdir. Vinkristin ve vinblastin bunlara örnektir.
3. Doksorubisin: streptomiçes bakterisinden elde edilen doğal ilaçtır. Kanserde en çok ve en uzun süredir kullanımda olan kanser ilaçlarındandır.
4. Trabektedin: 1950-1960’ larda A.B.D. de Ulusal Kanser Enstitüsü’ nün kanser ile savaş programı dahilinde doğal ve bitkisel ürünlerden ilaç geliştirme çabalarının eseridir. Deniz canlısı olan ecteinascidia turbinata’ dan 1969 yılında elde edilmiştir. İlaç olarak geliştirilebilmesi ve özelliklerinin tam anlaşılabilmesi için uzun yıllar geçmesi gerekmiştir. Doğal ortamdan ilaç olarak elde edilmesi çok zordur. Örneğin klinik çalışma yapmak için 5 gram trabektedin ilacı gereklidir. Bunun sadece bir gramının elde edilmesi için nadir bulunan deniz canlısından bir ton toplanarak işlenmesi gerekliydi. Sonuçta bakterilerin de kullanıldığı biyofermentasyon ile bu sorun aşılarak 2000’ li yılların başında ilaç olarak kullanılmaya başlandı.
5. Kamptotekin: 1966 yılında doğadan antikanser bitkilerin araştırılması programı esnasında Çin mutluluk ağacının (Camptotheca acuminata) gövde ve kabuğundan elde edilmiştir. Bu ağaç geleneksel Çin tıbbında kanser tedavisinde kullanılmaktaydı. En önemli sorunu ağız yoluyla alındığında emiliminin düşük olması ve yüksek oranda alerjiye neden olmasıydı. Bu olumsuzluklarının giderilmesi için doğal bileşenler üzerinde bazı değişiklikler yapılarak kansere karşı daha etkili olan yarı sentetik türevleri irinotekan ve topotekan elde edilmiştir. Kanser tedavisinde en çok kullanılan ilaçlar arasındadırlar. Mesleğimin ilk yıllarında ülkemizde erken erişim programında kullanılmaya başlandığında klinik çalışmayı takip eden asistan olarak yan etkileri beni en çok zorlayan tedaviler arasındaydı. Fakat tecrübeler arttıkça yan etkilerinin kontrolü daha başarılı oldu.
Bilimsel Toplantı ve Dergilerde Sunulan Vakalar:
