KANSERDE BESLENME VE İMMUNONUTRİSYON
Prof Dr u0735668_canfeza Sezgin
İç Hastalıkları ve Tıbbi Onkoloji Uzmanı
Kanser tedavisindeki en önemli amaç en az yan etki ile en çok yararın elde edilmesidir. Yan etkilerin az olması sayesinde ara vermeden, dozlar indirilmeden ve zamanında kemoterapi tamamlanabilmektedir.
Kemoterapinin zamanında ve tam dozda tamamlanması özellikle genç meme kanser hastalarının yaşam süresini etkilemektedir (1).
Kanser tedavisinde hastaların % 60’ ında beslenme sorunları yaşanmakta, hastaların yaklaşık % 20’ si beslenme bozukluğunun yol açtığı sorunlar nedeni ile kaybedilmektedir (2).
Kanserin salgıladığı maddeler ve tıbbi tedavinin yan etkileri kanserde beslenme bozukluğunun ve kilo kaybının en önemli nedenidir. Hastalarda kilo kaybı yağ dokusu yanı sıra vücut işlevlerinin sürdürülmesinde hayati rol oynayan kas dokusunda olur.
Radyoterapi, kemoterapi yanı sıra akıllı ilaç tedavilerinde de kilo kaybıyla beraber kas dokusunda kayıp görülmektedir (3).
Son 3 ayda % 5’ den fazla kilo kaybı önemli kabul edilmektedir. Örneğin vücut ağırlığı 80 kg bir kişinin özel bir diyet olmadan 4 kg’ dan fazla kilo vermesi bir sorunu gösterir. Çeşitli kanser tiplerinde gıda alımında bozulma oranı % 56 – 83’ dür (4).
Kilo kaybının anlamı nedir?
Örneğin akciğer kanserinde planlanan kemoterapiyi 3 kür veya daha fazla alabilme oranı kilo kaybı olmayanlarda % 78, kilo kaybı olanlarda % 64’ dür. Yani uygun tedaviyi tamamlama şansı kilo kaybı olanlarda daha azdır (5). Kas kitlesinin azalması, tıbbi tedavilerin kesintiye uğramasının en önemli nedenidir. Ölüm anında kanser hastalarının yarısından fazlasında aşırı zayıflama (kaşeksi) bulunur.
Kanser hücrelerinden salgılanan maddeler, vücudun enerji harcamasını arttırarak dengeyi bozarlar. Tüketilen enerji, yeterli ve dengeli beslenmeyle karşılanmazsa kaslarda yıkım gelişir. Bu durum kontrol edilemezse tıbbi tedavi alınmasa bile sanki kemoterapi alıyormuş gibi bulantı, kusma, mide yakınmaları, ağız-boğaz yaraları, kabızlık veya ishal, ağız kuruması, yutma güçlüğü, iştahsızlık, mide boşalmasının bozulması, yediklerini sindirememe, bağırsaklardan gıdaların emilememesi, halsizlik, yemek yerken bile yorulma, tat ve koku duyularında bozulma, ağrı, endişe ve depresyon gibi yakınmalar gelişir.
Kilonun korunması ne anlama gelir?
Kilo kaybı olmayan kanser hastaları, kilo kaybı olan kanser hastalarına göre 2 kat daha fazla yaşamaktadır (6). Neredeyse kemoterapi, radyoterapi ve akıllı ilaçlarla elde edilen kazanımlardan daha fazlası beslenme yetersizliği ile kaybedilmektedir. Beslenme yetersizliği tedavilerin başarılarını azaltırken, yan etkilerini de arttırır (6,7). Kilo kaybının erken dönemde engellenmesi hastaların daha uzun ve kaliteli yaşamalarını sağlar.
İmmunonutrisyon nedir?
İmmunonutrisyon, hastaların ihtiyaçları doğrultusunda onkoloji uzmanı ile beslenme ve diyet uzmanının ortak çalışmasıyla beslenmenin planlanması ve immun sistemin (bağışıklık sisteminin) desteklenmesine yönelik stratejilerin geliştirilmesidir. Uygun yaklaşımlarla yapılan immunonutrisyon immun hücrelerin sayısını arttırmakta bağışıklık sistemini uyarmaktadır (8). Ameliyat sonrası iyileşmeyi hızlandırmaktadır (9).
Sonuç olarak kanser gibi ciddi sağlık sorunlarında önemsenmeyen, kader olarak görülen kilo kaybı birçok hastada tıbbi yaklaşımlarla giderilebilmektedir. Hastaların erken dönemde onkoloji uzmanı ile beraber beslenme/diyet uzmanının önerileri doğrultusunda tıbbi tedavi altına girmesi kanser tedavisinin başarısını arttırır.
Kaynaklar:
Lambertini M, Dose-dense adjuvant chemotherapy, treatment-induced amenorrhea and overall survival in premenopausal breast cancer patients: A pooled analysis of the MIG1 and GIM2 phase III studies. http://www.ecco-org.eu/Events/EBCC10/Abstract-search?abstractid=23997
Ottery FD. Cancer cachexia: prevention, early diagnosis, and management. Cancer Pract. 1994 Mar-Apr;2(2):123-31.
Laviano A, Koverech A, Mari A. Cachexia: clinical features when inflammation drives malnutrition. Proc Nutr Soc. 2015 Mar 26:1-7.
Laviano A. Nutritional issues in cancer management. Nutrition. 1996 May;12(5):358-71.
Ross PJ. Do patients with weight loss have a worse outcome when undergoing chemotherapy for lung cancers? Br J Cancer. 2004 May 17;90(10):1905-11.
Andreyev HJN, Norman AR, Oates J, et al. Why do patients with weight loss have a worse outcome when undergoing chemotherapy for gastrointestinal malignancies? Eur J Cancer 1998;34:503-9.
Dewys WD. Prognostic effect of weight loss prior to chemotherapy in cancer patients. Eastern Cooperative Oncology Group. Am J Med. 1980 Oct;69(4):491-7.
Caglayan K, The impact of preoperative immunonutrition and other nutrition models on tumor infiltrative lymphocytes in colorectal cancer patients. American Journal of Surgery 2012;204(4):416-21.
Xu J, Zhong Y, Jing D, Wu Z. Peroperative enteral immunonutrition improves postoperative outcome in patients with gastrointestinal cancer. World J Surg. 2006;30:1284-1289.
