Yapışkan Andızotu ve Geleneksel Kullanımı
Prof Dr u0735668_canfeza Sezgin
Fitoterapi & İç Hastalıkları & Tıbbi Onkoloji Uzmanı
Giriş
İnternette ara ara bazı bitkiler dolaştırılmakta ve kimse ne olduğunu bilmeden bazen tedavilerini bırakıp bir bilinmezden mucize beklemektedir. Kimsenin bilmediği bir bitkinin yeni keşfedildiği ve bunun birçok derde deva olduğu bilgisi yayılır. Yapışkan andızotu da bunlardan birisidir. Kanser gibi ciddi hastalıklarda bitkilerin mutlaka faydaları var ama bu faydalar ancak bilinçli ve tıbbi tedaviye uygun bir şekilde düzenlendiği zaman hastaların bir kısmında fayda sağlayabilir.
Kanser tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılmaktadır. Bunlar kanser ilaçları yanı sıra tansiyon, şeker, kalp, böbrek, depresyon, uyku, iştah ve ağrı ilaçlarıdır. Ayrıca kanser ilaçları sıklıkla değiştirilmektedir. Bitkiler ve ilaçlar arasında etkileşimler olduğu için kanser tedavisi sırasında bitki kullanımına dikkat edilmelidir. Hastalar kanser gibi ciddi bir hastalıkta mutlaka onkoloji uzmanının yönetiminde tedavilerini sürdürmelidir.
Bitki hakkında genel bilgi
Bilimsel adı Inula viscosa L. olup Asteraceae familyasına ait çok yıllık tıbbi bir bitkidir. Ülkemizde daha çok Manisa ve Akhisar yöresinde bulunmakla beraber Akdeniz havzasında yol kenarlarında ve su kenarlarında bulunmaktadır. İçerdiği kamfor nedeni ile güçlü aromatik kokusu vardır. Bitkinin gövde ve yaprakları sıcak havalarla artış gösteren yapışkan bir reçine ile kaplıdır. Yaz aylarının daha uzun sürdüğü Akdeniz ikliminde bulunan yapışkan andızotunun reçinesi iklimin de etkisiyle Avrupa’ da bulunan hemcinslerine göre daha fazla bakteri ve mantar öldürme yeteneğine sahiptir.
Bitki dünyanın çeşitli bölgelerinde çeşitli amaçlarla kullanılır. Geleneksel olarak İsrail ve Filistin’ de bulunan Araplar ve bedeviler tarafından iki bin yıldır kullanılmaktadır. Tarihte ilk yazılı kayıtlarda M.S. 23-79 yılları arasında yaşayan Romalı tarihçi ve yazar Pilinius yapışkan andızotunun dişleri kuvvetlendirmede, köklerinden elde edilen çayın öksürük, bağırsak solucanları, mide gaz ve sancılarını dindirmede, zehirli hayvan ısırıklarının tedavisinde ilaç olarak kullanıldığını belirtmiştir.
Geleneksel olarak iltihap giderici (anti inflamatuar), mikrop öldürücü (antiseptik), balgam sökücü (ekspektoran), öksürük azaltıcı (antitussif), idrar söktürücü (diüretik), romatizmal ağrıların giderilmesi (analjezik), kansızlık (anemi), verem (tüberküloz), bronşit, kanser ve mide – onikiparmak bağırsağı (gastro-duedonal) hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır.
Yaraların üzerine kurutulmuş ve toz haline getirilmiş yapışkan andızotu yapraklarının serpilmesiyle yara yerinin iyileştirildiği anlatılmaktadır. Alkolde hazırlanan tentürünün yaraların iyileştirilmesinde ve mikropların öldürülmesinde faydalı olduğu belirtilmektedir. Kanayan açık yaralar üzerine taze yapraklarının yerleştirilerek kanın pıhtılaşmasını sağladığı ve mikrop kapmasının engellendiği ileri sürülmektedir.
Romatizmal eklem iltihabı ve eklem ağrıları için yapraklarından hazırlanan çay banyo küvetine katılarak faydalanılmaktadır.
Uçucu yağının antifungal olması nedeni ile atlet ayağında bir leğenin içine 2-3 damla uçucu yağ konup ayaklar yarım saat bekletilerek kullanılabilmekte veya çayı ayak banyosunda kullanılmaktadır.
Filistin ve İsrail’ de geleneksel olarak tansiyon ve şeker hastalığının tedavisinde en etkili 5 bitkiden birisi olarak kabul edilir. Etkisini insülin salgılanmasından bağımsızdır. Fincan başına 3-5 yaprak ile demlenen çay olarak tüketilmektedir.
Şiş ve kanayan dişetlerinin tedavisinde çayından birkaç gez gargara yapılarak uygulanmaktadır.
Basur (hemoroid) için toz haline getirilmiş yapışkan andızotu yaprakları zeytinyağı ile karıştırılarak uygulanmaktadır.
Preklinik çalışmalarda metile kersetin bileşeninin bazı kanser hücrelerini öldürdüğü gösterilmiştir. Bazı özel çözücülerde hazırlanan ekstresinin kanser hücrelerini öldürmede etkili olabileceği gösterilmiş ve ileri çalışmalar önerilmiştir. Tek başına kanseri tedavi ettiği ile ilgili vaka bildirilmemiştir.
Tıbbi olarak kullanımı daha çok araştırılan inula cinsi inula helenium' dur.
Bitkilerin hastalıkların tedavisinde kullanımı belli kural ve prensiplere göre yapılır. Örneğin bir kişide basur varsa nedenine yönelik tanı ve tedavi planlanmadan sadece basurun bitkisel tedavisi geçici bir çözüm sağlar. Bazen altta yatan kanser gibi ciddi bir hastalığın atlanmasına neden olur. Bacakta iyileşmeyen bir yara olduğu zaman nedeni doktor tarafından değerlendirilmeden bitkisel tedavi ile tedavi edilmesi altta yatan damar tıkanıklığı varsa kangren ile bacağın kesilmesine kadar gidebilir. Kanser varsa kullanılan kanser ilacının etkisini olumsuz etkileyebilir. Bitkisel tedaviler bu nedenle bu konunun uzmanı doktor kontrolünde olmalı ve yürütülmelidir.
Kaynaklar:
1. Seca AM, The genus Inula and their metabolites: from ethnopharmacological to medicinal uses. J Ethnopharmacol. 2014 Jun 11;154(2):286-310.
2. Ozkan E, Inula viscosa (Yapışkan Andız Otu)’nın Antibakteriyel, Antioksidan, Antiproliferatif Etkileri ve Fenolik Madde İçeriğinin Belirlenmesi. 1. Ulusal Bitki Biyolojisi Kongresi 2-4 Eylül 2015, Bolu.
3. Krispil N. A Bag of Plants The Medicinal and Useful Plants of Israel. Yara Publishing House, published in Hebrew, Jerusalem, Israel 1987.
4. Talib WH, Antiproliferative, antimicrobial and apoptosis inducing effects of compounds isolated from Inula viscosa. Molecules. 2012 Mar 14;17(3):3291-303.
5. Zeggwagh NA, Study of hypoglycaemic and hypolipidemic effects of Inula viscosa L. aqueous extract in normal and diabetic rats. J Ethnopharmacol. 2006 Nov 24;108(2):223-7.
6. Cafarchia C, Antifungal activity of essential oils from leaves and flowers of Inula viscosa (Asteraceae) by Apulian region. Parassitologia. 2002 Dec;44(3-4):153-6.
7. Máñez S, Inhibition of pro-inflammatory enzymes by inuviscolide, a sesquiterpene lactone from Inula viscosa. Fitoterapia. 2007 Jun;78(4):329-31.
