Kanser ve Yaþlanmaya Karþý Eski Geleneksel Bir Dost: Oruç Tutmak

Prof Dr u0735668_canfeza Sezgin 

Dinimizce farzlardan birisi olan oruç tutmanýn saðlýða yararlarý ile ilgili bilimsel kanýtlar son yýllarda giderek artmaktadýr. Özellikle modern hayatýn getirdiði birçok hastalýða karþý mücadelede büyük yardýmý olabileceði düþünülmektedir. Doktorlarýn orucun yararlarý hakkýnda daha fazla bilgi sahibi olmasý gereklidir. Oruç tutulmasý esnasýnda aþýrý yenmemesi, alýnan kalorinin azaltýlmasý temel saðlýk yararýný oluþturmaktadýr. Günümüzde kanser tedavi merkezleri dahil birçok saðlýk merkezi, insanlarýn yaþam tarzlarý dahil olmak üzere çeþitli yaklaþýmlarý içeren bireyselleþtirilmiþ tedavi yaklaþýmlarýný uygulamaktadýr. Oruç tutmak da bunlardan birisidir. Bu konuda bilimsel araþtýrmalarda gelinen son bulgularý anlatacaðýz.

Oruç hangi hastalýklara karþý yararlý olabilir?

Viral, bakteriyel ve mantar enfeksiyonlarý, insülin direnci, astým, mevsimsel alerjiler, otoimmun hastalýklar (romatoid artrit gibi), osteoartrit, kardiyak aritmiler, menopoz yakýnmalarý, kalp yetmezliði, Alzheimer’s hastalýðý, multipl skleroz, inme, tip 2 diyabet ve kanserde yararlý olacaðý yönünde bilimsel araþtýrmalar bulunmaktadýr.

Oruç tutmak nasýl yarar saðlýyor?

Oruç tutulmasý ile oluþan açlýk durumu, normal hücrelerin oksidatif hasar ve toksinlerin hasarýna karþý daha dirençli olmasýný saðlamaktadýr. Saðlýklý hücrelerin dayanýklýlýðý artarken, açlýk karþýsýnda vücuttaki anormal hücreler ile kanser hücreleri ise bu normal tepkiyi veremez ve kendilerini intihara götüren bir sürece girerler. Oruç tutulmasý ile beklenen yaþam süresi uzamakta ve daha saðlýklý olunmaktadýr. Hayvan çalýþmalarýnda alýnan kalorinin azaltýlmasý ile veya gün aþýrý oruç tutulmasýyla hayvanlarýn yaþam sürelerinde uzama saðlanmýþtýr. Bu konuda deneyimli bir ekiple beraber çalýþýldýðýnda ciddi bir kilo kaybý olmadan kontrollü oruç tutulabilmekte ve yararý görünmektedir. 

Oruç tutulmasýnýn kanserde ne gibi yararlarý var?

Ýnsanlarda yapýlan ilk klinik çalýþmalar ile hayvanlarda yapýlan araþtýrmalarda uzun süreli veya aralýklý oruç tutulmasý / açlýk ile kemoterapiye baðlý hemen hemen bütün yan etkilerde belirgin azalma, kemoterapinin standart dozlarýnýn çok üzerinde bile iyi tolere edilmesi, kanser büyüme hýzýnda yavaþlama, çeþitli kanserlerin geliþiminin yavaþlamasý, ilaç direncinin azaltýlmasý gibi faydalarý gözlenmiþtir. Bu yarar oruç tutulmasý veya açlýða karþý saðlýklý hücreler ile hastalýklý hücrelerin stres direncinde farklý yanýtlar vermesine dayanýr. 

Kanser tedavisi esnasýnda oruç tutmak tehlikeli sonuçlara neden olmaz mý?

Klinik çalýþmalarda kemoterapinin yan etkilerinde azalma olmakla birlikte hastalarda kilo kaybý geliþebilmektedir. Kýsa süreli oruç tutmak veya açlýk ile kilo kaybý daha az olurken, uzun süreli oruç tutulmasý ve açlýk ile hastalarý etkileyecek þiddette kilo kaybý geliþebilmektedir. Bunu aþmak için yapýlan araþtýrmalar gün aþýrý oruç tutulmasý, oruç esnasýnda kalori içermeyen su içilmesine, sebze sularýnýn içilmesine izin verilmesinin yararý belirgin bozmadan faydalý olabileceðini göstermiþtir. Hayvanlardaki gibi uzun süreli açlýk uygulamasýnýn insanlarda yapýlmasýnýn zor olmasý nedeni ile klinikte daha uygulanabilir yöntemler geliþtirilmiþtir.

Oruç tutulmasýnýn pratikte nasýl uygulanmasý tavsiye ediliyor?

Öncelikle deneyimli bir merkezde onkoloji uzmaný ve diyetisyen gözetiminde tedavi yürütülmelidir. Bazý merkezlerde ve çalýþmalarda kemoterapiden 48-140 saat önce baþlayýp kemoterapiden sonra 5-56 saat kadar devam eden oruç tutulmasý planlanmaktadýr. Bu kadar uzun süre açlýk veya orucun her hastada uygun olmayacaðýný belirtmek gerekli. Oruç esnasýnda genellikle sadece su içilmesine izin verilmektedir. Bazý merkezlerde bu oruç esnasýnda suyun yaný sýra kalori içermeyen yeþil sebzelerin sularý, zayýf yapýdaki hastalarda ise peynir altý suyu proteini ile desteklenmesi þeklinde yaklaþým yapýlmaktadýr. Bazý merkezlerde ise daha pratik ve uygulanabilir yaklaþým olan günaþýrý oruç tutulmasýný önermektedir. Özellikle kemoterapiden 2 hafta önce baþlayan günaþýrý oruç tutulmasýnýn, oruç gününde normal ihtiyaç duyulan kalorinin %20-30 daha azýnýn tüketilmesi sayesinde kanser hücrelerinde stres yaratýlabileceði, kemoterapi ile daha fazla öldürülebileceði düþünülmektedir.

Uzun süreli oruç tutamayanlara pratik öneriniz var mý?

Bu durumda oruçtan ziyade aç kalma periyodu þeklinde ayarlama yapýlmaktadýr. Örneðin kemoterapiden bir gün önce 09.00 ile 17.00 arasýnda bütün günlük öðünler tüketilir ve ertesi gün 16 saatlik açlýktan sonra tedaviye girilebilir. Açlýk esnasýnda sadece su içilebilir. Bir diðer yöntem de bir gün normal tüketip, ertesi gün oruç tutularak 2 hafta sonra kemoterapiye girilmesidir. Uzun süreli günaþýrý oruç tutulmasýnýn yararý daha fazladýr. Ýki haftalýk oruçlarda kalorisiz yeþil sebze suyunun ve suyun oruç günü tüketilmesi, sývý ihtiyacýný karþýlanmasýný saðlarken hastalarýn uyumunu kolaylaþtýrýr. Kemoterapiye girmeden önce aralýklý oruç tutulmasý ile kanser hastalarýnýn daha uzun yaþayabilecekleri ileri sürülmektedir. Fakat bu uygulamalarýn hepsi deneyimli saðlýk ekibinin desteðinde yapýlmalý ve yürütülmelidir.

Kaynaklar:

1. Johnson JB; Med Hypotheses 2009;72(4):381-2.
2. Raffaghello L, Proc Natl Acad Sci USA 2008;105(24):8215-20.
3. Johnson JB; Med Hypotheses 2006;67(2):209-11.
4. Lee C, Sci Trans Med 2012;4(124):124ra27.
5. Rogozina OP, Breast Cancer Res Treat 2013;138(2):395-406.
6. Bonorden MJ, Nutr Cancer 2009;61(2):265-75.